فاطمه شعبانی:سالهاست طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان مطرح شده، اما به دلیل مخالفت‌هایی که با این طرح می‌شد به صورت مسکوت باقی مانده بود.۱۸ مهرماه امسال «عیسی کلانتری» رئیس سازمان محیط زیست با طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان موافقت کرد. این طرح موافقان ومخالفان خود را دارد که هرکدام دلایل محکمی برای این موافقت و مخالفت دارند. موافقت رئیس سازمان محیط زیست با این طرح بهانه گفتگوی ما با پرفسور «پرویز  کردوانی» بود. پدر علم کویر شناسی ایران معتقد است: «نباید از دریا به هیچ کدام از شهر‌ها آب می­دادند، اما حالا که دادند باید به سمنان هم بدهند. نه باروری ابر، نه انتقال آب ازدریا و نه چاه ژرف هیچکدام مشکل آب ما را حل نمی‌کند!»

 

 

 برنامه ریزی برای آب

صحبت کردن در باره آب و کویر دغدغه «پرفسور کردوانی» است. با همان لحن صمیمانه اش می ­گوید : "قبل از اینکه بررسی کنیم که طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان درست یا غلط است ابتدا  به طور خلاصه بگویم چی شد که مجبور شدیم امروز از دریا آب بیاوریم؟ برایتان مثال ساده‌ای می‌زنم هرکس باید به اندازه پولش خرج کند اگر بیشتر خرج کند مقروض، بیچاره و فقیر می‌شود. آب هم همینطور است؛ هرکشوری باید به اندازه آبش برنامه ریزی و خرج کند".

این کویر شناس ادامه می‌دهد: «مدیران آب در گذشته سه طرح پیشرفته خارجی را در این کشور اجرا کردند و ما را به این روز انداختند. قبلا در ایران آب با قنات تامین می‌شد. در آغاز دهه چهل وزارت آب و برق به ما چاه عمیق و نیمه عمیق را معرفی کرد و اسمش را عامل توسعه گذاشتند! خیلی هم ساده بود چاه را می‌کندند و ۲۰ روزه آب می‌داد درحالیکه برای حفر یک قنات یک نفر آن پایین کار می­کرد تا بعد از ۳۰ سال قنات آب دار شود. چاه آمد قنات‌ها را  خشک کرد و خودش هم نابود شد.»

صنایع آب بر

این جغرافی دان با اشاره به اینکه بعد از پیروزی انقلاب، وزارت نیرو به بهانه توسعه کشاورزی و صنعت شروع به سد سازی و کانال کشی کرد و با این کار آب را به شهر‌های مرکزی مثل یزد و قم انتقال داد و باز هم  اسمش را عامل توسعه گذاشتند، ادامه می‌دهد: «سومین تکنولوژی جدیدی که ما را به این روز انداخت «آب لوله کشی» بود. این ۳ چیز را به مادادند و گفتند تا می‌توانید از آب زیر زمینی استفاده کنید، اما به ما نگفتند درست استفاده کنید ،فقط گفتند کشاورزی و صنعت را توسعه بدهید. صنایع بزرگی مثل فولاد و پتروشیمی مصرف آبش بالاست ؛برای تهیه هر یک تن فولاد ۱۵-۲۰ متر مکعب آب مصرف می‌شود به همین دلیل هرجا کارخانه فولاد درست می­کنند آب روستا‌ها خشک می‌شود، این بود که آب چاه‌های کشاورزی و سد‌ها را هم به آن‌ها دادند، کار به جایی رسید که گفتند دیگر داخل کشور آب نداریم و باید از دریا آب تامین کنیم. ۳-۴ سال قبل  قرار داد بستند و از «بندرعباس» برای «گل گهر»، «مس سرچشمه» و بعد «چادر ملو یزد» آب آوردند. چرا گفته اند به «گل گهر آب» بدهید؟ مثل این است که یک نفر  ماشین ۴ میلیاردی می‌خرد و بنزین هزار تومانی بزند اگرقیمت بنزین ۱۰ هزار تومان هم بشود مجبور است بنزین بزند، چون ماشین ۴ میلیاردی اش از کار می‌افتد. اگر از دریا به «گل گهر سیرجان» آب ندهند آن شهر عظیم به یکباره تعطیل می‌شود ،پس ناچارند آب بدهند و صدایشان هم در نیاید. در«بندرعباس» کارخانه آب شیرین کن گذاشتند،که با سوخت فسیلی کار می‌کند درحالیکه باید از انرژی خورشیدی استفاده می‌کردند.»

پرفسور «کردوانی» با بیان این نکته که برای جلوگیری از صادرات سنگ خام آهن صنایع فولاد مثل «بافت یزد»، «نیم بلوک خراسان جنوبی» درست کرده اند می‌گوید: «چندی قبل معاون وزیر نیرو با  آب و آبفا  قرار داد بست تا به ۳ استان خراسان رضوی و جنوبی و سیستان بلوچستان از دریای عمان آب بدهند. هیچ مانعی هم برای مسائل محیط زیست مطرح نکردند. این‌ها که این کار را می‌کنند آب نمی‌شود، اما برای مجری طرح نان می‌شود!.»

غلط نوشتند!

چهره ماندگار جغرافیا به سراغ انتقال آب دریای خزر می‌رود و می‌گوید: «طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان به زمان ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد برمی­ گردد. استان سمنان به دلیل بارندگی کم، وضع آبش خیلی بد است و در شهر‌هایی مثل شهمیرزاد به دلیل چاه‌هایی که زدند چشمه‌ها خشک شده اند و آب ندارند. آن زمان این طرح را مطرح کردند، اما غلط نوشتند، نوشتند انتقال آب از دریای مازندارن به کویر؟! همه فکر کردند می‌خواهند این آب را به استان سمنان بیاورند تا کویر را آباد کنند این بود که مخالفت کردند. حتی استاندار‌ها هم نمی‌دانستند قضیه چی است و قراراست چه اتفاقی بیفتد و آب را که می‌آورند چطوری مصرف کنند!. یک روز به اداره منابع طبیعی شهرستان گرمسار رفتم ،گفتند« کردوانی » چه خوب شد آمدی به ما گفته اند: برای صنعت و کشاورزی فلان مقدار زمین را آماده کنید؟! یعنی خودشان هم نمی‌دانستند قرار است با این آب چکار کنند! هیچ کس با آب دریا گندم نمی‌کارد برای صنعت هم اشتباه است، اما باید برای آب شرب این استان از دریا آب بیاورند.»

 

ایرادات طرح

دارنده مدال ملی و نشان عالی دانش ایران صحبتهایش را اینطور ادامه می‌دهد: «حالا که با این طرح موافقت شده است، اما ایراداتی می‌گیرند مثلا این طرح جنگل «هیرکانی» را نابود می‌کند، مدیر منابع طبیعی گفته ۱۱ هکتار جنگل «هیرکانی» از بین می‌رود؛ اولا این جنگل ۵ میلیون هکتار بوده و الان زیر ۲ میلیون هکتار شده و آنهم که باقی مانده لخت است و به طرف استان سمنان که می‌رود اصلا درخت ندارد. استان سمنان هم در پاسخ این ایراد‌ها گفته است من از مسیری می‌برم که جنگل قطع نشود. یا گفته اند با این کار سطح آب دریا پایین می‌رود و غلظت شوری آب زیاد می‌شود و در نتیجه موجودات زنده می‌میرند. همچنین مشکل نمک باقی مانده از شیرین کردن آب  را مطرح می‌کنندکه محیط زیست را آلوده می‌کنند؛ اگر اینجا هلند بود این نمک را می‌خریدند و برای تهیه آجر استفاده می‌کردند؛ بهترین آجر با این نمک درست می‌شود. استاندار قبلی گفته بود برای اینکه زیست محیطی نشود، نمک را خشک می‌کنیم، می‌بریم جایی دفن می‌کنیم! بعضی‌ها از روی هوا حرف می‌زنند که آب دریا شور می‌شود و ماهی‌ها می‌میرند؛ فکر می­کنند این آب را برای کشاوررزی و پررورش ماهی می­خواهند ببرند. در کل قرار است ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب به استان سمنان بیاورند. هر ثانیه رود‌های «ولگا دن» و» آرال» میلیون‌ها لیتر آب به دریای خزر می‌ریزند، ۲۰۰ میلیون مکعب آبی نیست که برای دریا مشکل ایجاد کند.»

لوله نه منبع

استاد نمونه دانشگاه تهران با تاکید براینکه اگر به سمنان آب بدهند نباید با لوله بدهند بلکه باید منبع وگالن گالن به دست مردم برسانند ادامه می‌دهد: «هرچند این آب رسانی مشکل آب استان سمنان را  حل نمی‌کند استان سمنان پر از صنایع است. من می‌گویم قرض نگیرید و صرفه جویی کنید، اما حالا که از دریا به شهر‌های دیگرآب قرض می‌دهید چرا به استان سمنان ندهید؟ به این هم بدهید. نباید از دریا به هیچ کدام از شهر‌ها  آب می­دادند، اما حالا که دادند باید به سمنان هم بدهند. سمنان موقعیتش خیلی بهتر است و حداکثر مسیری که باید برود ۱۶۰ کیلومتر است فرق دارد به فلان استان که ۹۰۰ کیلومتر از دریای عمان تا آن شهر فاصله است و از سوی دیگر  شوری آب  خلیج فارس ۴ درصد است و دریای خزر ۱/۱ درصد است که حتی با آن می‌شود پنبه و یونجه کاشت. ضمنا بعضی از مخالفان این طرح می‌گویند دریای خزر برای چندین کشور است. من دور تادور دریای خزر را گشته ام. همه کشور‌های همسایه از آب دریای خزر استفاده می‌کنند خصوصا «قزاقستان» که چندین آب شیرین کن گذاشته و چندین شهر را منطقه گردشگری درست کرده است. در «داغستان» سالهاست که هزاران هکتار زمین را با استفاده از آب دریا زیر کشت یونجه برده اند و سالانه ۱۳۳ تن یونجه برداشت می‌کنند. آب دریای خزر به غیر از نمک کلسیم و منیزیم دارد که اثر نمک را از بین می‌برد. بار‌ها گفته ام درمازندارن شرقی وشهرهایی، چون نکا، بهشهر و گلوگاه بندرگز مستقیما می‌توانند  از آب دریا استفاده کنند همانطور که قبلا پنبه می‌کاشتند.»

 

مشکلی حل نمی‌شود

 عضو شبکه آب خاورمیانه با اشاره به اینکه مجددا ما را با سه تکنولوژی «انتقال آب دریا»، «باروری ابرها» و «چاه ژرف (۱۵۰۰-۲۰۰۰ متر)» سرگرم کرده اند می‌گوید: «با این روندی که ما آب مصرف می‌کنیم نه باروری ابر، نه انتقال آب ازدریا و نه چاه ژرف مشکل ما را حل نمی­کند. مثال می‌زنم کسی که وضع مالی اش بد می‌شود نباید قرض کند بلکه باید تا می‌تواند صرفه جویی کند. اگر همین آب را درست استفاده کنیم مشکلات حل می‌شود. می‌پرسند کی آب تمام می‌شود؟ می‌گویم: بستگی به این دارد که چقدر آب داشته باشیم و چطور مصرف کنیم! یعنی اگر می‌خواهید صنعت را توسعه بدهید صنایع آب بر را توسعه ندهید اگر آب دریا را به شهر‌ها می‌برید با لوله به آن‌ها آب ندهید؛ با مخزن ببرید مردم در شهر گالن گالن آب شرب بخرند. سهمیه‌ای بدهید تا دیرتر منطقه را نابود کنند.» پرفسور با تاسف می‌گوید: «تا حالا در این مملکت یک کار صحیح انجام نداده اند. مسئولان باید دلسوز باشند با همکاری مردم و دولت مشکل آب حل می‌شود.»